Dr. Robert Hare schreef in The Charming Psychopath:
“Er is een groep individuen die er altijd geweest is en die we in elk ras, elke cultuur, elke maatschappij, overal in het leven tegenkomen. Iedereen is zo‘n individu ooit tegengekomen, is erdoor misleid en gemanipuleerd, gedwongen geweest ermee te leven of de schade die door hem/haar is veroorzaakt te repareren.
Deze, vaak charmante maar altijd dodelijke individuen hebben een klinische naam: psychopaten. Hun kenmerk is een verbluffend gebrek aan geweten; hun spel draait om het bevredigen van hun eigen doelen ten koste van anderen. Veel zitten er in de gevangenis, maar veel ook niet. Allemaal nemen ze veel meer dan dat ze geven.”
Overlevers van rattig misbruik worden vaak voor een tweede keer getraumatiseerd: door hun omgeving
Bijna iedereen die door een rat gebeten is herkent dit ontkennen van wat er gebeurd is, het gigantisch afzwakken van de impact zodat er ‘geen probleem’ meer is, ook ptss wordt vaak genoeg weggezet als ‘stel je niet zo aan’.
Het voor de tweede keer traumatiseren is het nogmaals uitwissen van wat je meegemaakt hebt of afzwakken van de ernst en impact (het trauma) op jou.
De eerste keer deed de rat het want jij bent gek en vervolgens je omgeving, die je voor de tweede keer zegt dat je het verkeerd ziet. Dit is pijnlijk, zeker wanneer dit gebeurt door een professional, door je vrienden en familie die er voor je zouden moeten zijn, mits het geen rattennest is, om je te steunen en er weer bovenop te komen.
Door nogmaals gegaslight te worden, juist door de mensen waarvan je zou verwachten dat ze om je geven, wordt de impact van de schade van de rat nog groter en je voelt je daardoor totaal geïsoleerd.
Terug op je benen gaan staan lijkt zelfs verder weg dan ooit. Je bent van de rat af en alles begint van voren af aan! Er is werkelijk niemand meer waartoe je je kunt wenden voor je waarheids- en realiteitsbevinding mocht je (nog) aan de realiteit twijfelen want dat is precies wat een rat met je doet. Het zijn de slecht of totaal niet geïnformeerde mensen die jou de schuld kunnen geven van het misbruik.
Juist het diskwalificeren van de overlevers van rattenmisbruik die zich eindelijk durven uit te spreken over het sneaky manipuleren wat ratten doen maakt dat je het gevoel hebt dat stem niet meer gehoord wordt. Jou de schuld geven en je publiekelijk voor gek zetten en afzeiken, wordt gedaan door de misbruikers zelf en hun medestanders en helpers. Vaak zijn degenen die dichtbij je staan ook gemanipuleerd en zullen de kant van de rat kiezen: jij bent gek. Zeg maar dag tegen je vrienden en familie, lees daarover in Ratgevallen, het eerste dikke boek.
Met een rat wordt niet alleen je realiteitsbesef op de proef gesteld door het gaslighten, de realiteit waaraan je vast probeert te houden wordt ook als het ware door anderen ontkend terwijl je de rat al achter je hebt gelaten.
Na de opdonder die je krijgt als je je realiseert dat je gemanipuleerd wordt door een rat, dat alles op een leugen gebaseerd is en dat je er in goed vertrouwen met open ogen ingestonken bent, krijg je nogmaals een optater van jewelste uit onverwachte hoek en die komt erg hard aan.
Zeur niet zo. Hou erover op, we weten het nu wel, jij bent zielûg, nou goed?
Het ontkennen van wat je meegemaakt hebt en alle incidenten die plaatsvonden vaak ook recht onder de neus van degenen waar je wel nog contact mee had, is net zo erg als het misbruik zelf of zo niet erger, het stapelt zich wel op, het gif.
Alle grond wordt onder je voeten weggeslagen en je bungelt in de lucht boven een gapend zwart gat. Zo voelt dat ongeveer. En nu?
Uiteraard zijn er ook wel professionals, vrienden en familieleden, collega‘s en anderen die er wel voor je zijn als je het rattig misbruik overleefd hebt. Niet iedereen hangt aan een dun touwtje boven een zwart gat.
Gelukkig zijn er steeds meer mensen die de destructieve invloed onderkennen van een manipulatieve sadistische liegende rotrat m/v.
Het nu volgende stukje tekst gaat nu over diegenen die er niet voor je zijn, die het domweg ontkennen of zeggen: eigen schuld had je maar weg moeten gaan, zeur niet, ga verder met je leven
Onder die hertraumatiseerders die je nog effe een trap geven zijn ook legio professionals met een gebrek aan kennis over de manipulatieve tactieken die een rat gebruikt of het domweg niet zien omdat het een überrat betreft)* en ook een gebrek aan kennis over het sóórt trauma dat veroorzaakt wordt als gevolg daarvan. Het zal niet de eerste keer zijn dat een overlever gediagnosticeerd wordt met borderline, angststoornis, schizofrenie, psychoses, overgangsklachten, terwijl er van post traumatische rattenstress sprake is na jarenlang stelselmatig psychisch (soms ook fysiek) misbruik, iets waarvan ieder gezond mens in de knoop raakt. Toch?
Ratten kunnen puur sadistisch zijn, pathologische leugenaars, compleet geen empathie hebben, laat staan een geweten. Als een overlever de rat duidelijk maakt dat dit gedrag niet door de beugel kan, trekt de rat zich daar niets van aan. Wanneer een overlever de mogelijkheid heeft en naar buiten reikt voor steun wordt die hand weggeslagen en de pijn weggeredeneerd met: zo erg kan het toch niet zijn.
Meestal snappen anderen niet eens wat er gaande is. Zij zien een totaal ander plaatje.
Waar een overlever, zeker als het misbruik gestopt is, wel wat aan heeft is het erkennen van het feit dat er ratten zijn, de charmante manipulerende en liegende sadistische knaagroofdieren in onze maatschappij. Wat ratten doen; het liegen, manipuleren, expres pijn toebrengen aan anderen voor het eigen plezier bestaat echt. Wat je als overlever nodig hebt en wat helpt bij er weer bovenop te komen is dat het misbruik en de daaruit voortvloeiende pijn erkend worden, dat het geen aandachttrekkerij is, dat de schade echt is.
De empathie op de rat richten die er zgn. niks aan kan doen of gewoon een beetje autistisch of per ongeluk manipulatief of soms een beetje liegt want ja onzeker figuur en daar zou wel een reden voor zijn of die kan er ook niks aan doen want zielig kindje vroeger en meer van dat soort flauwekul helpt je als je weg bent bij de rat niet, het tegenovergestelde juist. Zwak de ellende niet af die geleefd is, vaak jarenlang, daarmee gum je uit wat er gebeurd is. Iemand die nog leeft na een rat, zit daar helemaal niet op te wachten, het diskwalificeert de overlever, wist de impact uit en zeker ook de psychologische schade die ontstaan is en reduceert dit alles tot ‘gezeur’.
Wat voorbeelden van afzwakkertjes, de meest gangbare
“Zeggen dat de rat de beste intenties had en dat het gewoon verkeerd overkwam“
Ratten zijn charmant naar buiten toe, ze kunnen professionals makkelijk wat wijsmaken, ze manipuleren en strelen het ego van de professional, het is niet de eerste keer dat een therapeut voor de rat valt tijdens relatietherapie.
Een rat manipuleert met gemak een therapeut waardoor voor jou het gaslighten doorgaat nu onder het welwillende oog van een ‘professional’, dus ga nooit met een rat samen in therapie. Misbruik is geen relatieprobleem namelijk want er is geen sprake van een gelijke bijdrage van beide partners aan de narigheid die er is.
‘Waar rook is, is vuur’, gaat niet op met een rat in je nek. Het is zelfs zo erg dat relatietherapie bijdraagt aan het verergeren van het misbruik tot aan escalatie toe omdat de rat zich gesteund weet door de therapeut, die zit immers in het kamp van de rat. Wanneer slechts gewerkt wordt aan de communicatie van een koppel bijvoorbeeld, komt het misbruik niet eens aan het licht. Niet iedere therapeut herkent het of realiseert het zich wat er werkelijk aan de hand is.
Dus de beste intenties van de rat: kom we gaan in relatietherapie (zeldzaamheid maar goed) of dat de rat instemt daarmee als jij dat voorstelt, is geen knip voor de neus waard. Zelfs bij individuele therapie van beide partners, zal het misbruik niet aan het licht komen. De rat zal er alles aan doen om de therapeut af te leiden van wat er werkelijk gaande is. Het resultaat is dat jouw verknipte realiteit niet gezien en erkend wordt, wat je ook zegt.
Het is daarom vals van anderen om te zeggen dat het niet de bedoeling van de rat was om je pijn te doen. Echt vals. Elke rat wil controle over je hebben, wat dat betreft zijn de intenties van een rat zonneklaar. Een huis-tuin-en-keukenklootzak zal zich misschien niet gelijk realiseren dat horkengedrag pijnlijk is voor de ander, een rat is van een totaal andere orde, die interessert het gewoon geen bal.
Trauma is niet het gevolg van huftergedrag. Het juist benoemen van wat een overlever van rattig misbruik heeft meegemaakt is belangrijk. “Je bent psychisch zwaar toegetakeld en hij/zij heeft niks ondernomen om daarmee te stoppen, ook niet toen je zei dat het moest stoppen”. Als dat het uitgangspunt is, dan is dat het punt waar je kunt beginnen met jezelf terugkrijgen.
“Jullie hebben botsende karakters”, ook zo’n lekkere.
Tja, niet alle mensen zijn engeltjes. Natuurlijk zijn er klootzakken en kutwijven met egoïstisch gedrag voor wie alles om hen draait en wat zij willen en zo niet dan maken ze daar flink stampij over. Ruzie na ruzie, en op zeker moment ben je dat zat en je kapt ermee, zegt aju paraplu en dat was het dan. Je likt je wonden allebei en hopelijk kom je na een poosje een vriendelijker of makkelijker persoon tegen. Een hufter/bitch is niet hetzelfde als wat er gebeurt als je met een rat zit.
Net als dat gewone mensen van heel aardig en sociaal tot knorrig en egoïstisch kunnen zijn, is er ook een geleidende schaal bij ratten. Van een nogal met zichzelf ingenomen blaaskaak die het niet zo nauw neemt met de waarheid tot een volbloed psychopaat. De kwaadaardige narcist zoals de rat ook wel beschreven wordt is er ook zoeentje die veel schade aanricht.
Er is een verschil tussen rattig (wat wij allemaal wel eens zijn en meestal om de schade van echte ratten te beperken) en een rat, die mishandelt voor de lol. Een rat is geen alledaagse verschijning, wanneer iemand na een rat-encounter getraumatiseerd is, heb je te maken met de schade door een roofdier, nietsontziend. Een rat, teek, vampier die het levensbloed uit je zuigt, waardoor je je eigenwaarde kwijtraakt (niet in de laatste plaats door de verbazing over je eigen gedrag als je leeggezogen wordt), je zelfvertrouwen en je eigenheid. Een rat bijt je waar hij/zij je raken kan, emotioneel, psychologisch, financieel, maatschappelijk, spiritueel, fysiek en sexueel.
Iemand zo bijten gaat verder dan een beetje op zichzelf gericht, een beetje egoistisch, een beetje ijdel of een beetje aso, een beetje een flirt, een beetje spelletjes speler, een beetje moeilijk, een beetje een buiten de pot pisser(es).
Een rat zegt nooit sorry, het is altijd je eigen schuld want had je maar…, een rat overschrijdt grenzen structureel, is impulsief, wreed, gewelddadig en kickt daarop.
Wanneer er sprake is van psychologisch misbruik of huiselijk geweld zonder klappen, is het meestal de psychopatische rat die bezig is en die wil van je af als je ze in de weg loopt of als ze zijn uitgekeken op je, bedenk zelf maar eens hoe ze zich van jou kunnen ontdoen. En waag het niet zelf te besluiten weg te gaan als een rat nog niet met je klaar is, de gevolgen daarvan kennen we ook uit de krant en niemand die de signalen serieus neemt en zo wel, dan is ingrijpen altijd te laat en is men ‘verbijsterd en geschokt’.
Een rat is geen knorrige half depressieve alcoholist die af en toe uitvalt, hoewel veel ratten een alcoholprobleem hebben. Een rat is in staat tot verschrikkelijk geweld, dat heeft niks met botsende karakters of niet bij elkaar passen (zie je? jij bent net zo verantwoordelijk voor het gedrag van die rat) te maken, of een normale hufter of bitch.
Advies dat bedoeld is voor de gewone hufter of bitch zal bij een rat in onvruchtbare zoutzure zwaar verontreinigde aarde landen, het gedrag zit in de bedrading en verandert niet, dat wil de rat ook helemaal niet, nooit zelfs als het een volbloed rat is. Wanneer professionals zoals rechters, advocaten, therapeuten of reclassering of zelfs een familielid of vriend zich tot de rat wendt met goed bedoelde adviezen zoals betere communicatie of assertiever worden zodat er geen woedeuitbarstingen volgen door frustratie van niet goed communiceren, kan dit juist de lont in het kruitvat aansteken en de rat zo razend maken dat de adviezen precies gebruikt worden om jou een loer te draaien van jewelste. Ja, de rat werkte braaf mee, sorry maar het liep uit de hand. Adviezen die je geeft aan mensen met een functionerend geweten en aanwezig empathisch vermogen werken niet bij een rat. Een rat is een sadist(e).
Nog eentje: “Het is je eigen schuld wat er gebeurd is, als het allemaal zo erg was, dan was je wel (eerder) weggegaan”
Dit wordt héél héél vaak gezegd. Ga toch gewoon weg joh, laat hem/haar het lekker uitzoeken, er zijn genoeg leuke mensen op de wereld dus waarom blijf je bij hem/haar?
Ja, stockholmsyndroom en ja, cognitieve dissonantie, je hebt gekozen voor iemand, of je bent ertoe veroordeeld, je hebt veel geïnvesteerd, vaak al jarenlang, maar dat is niet het hele verhaal want ook al is het stockholmsyndroom wel bekend bij de meesten, hoe het werkt weten maar weinigen.
Wanneer je als je een rattentrauma hebt te snel wordt aangesproken op het eigen aandeel (niet weggaan) ligt hertraumatiseren op de loer want je eigen aandeel was juist het ervoor zorgen te overleven in een omstandigheid waarin manipulaties je vleugellam maakten door het hersenspoelen en een valse realiteit voorspiegelen. Hoe langer dat geduurd heeft hoe meer de overlevingsmodus wordt ingeschakeld om de mishandelingen het hoofd te bieden, zie daar het stockholmsyndroom
Het is de combinatie van stockholmsyndroom en cognitieve dissonantie (recht redeneren wat krom is om kortsluiting in je hoofd te voorkomen puur om te overleven) die ervoor zorgen dat het niet mogelijk is de relatie met de rat te verbreken, want die relatie is acceptabel en zelfs nodig. Bedenk dat je vele dreigementen naar je hoofd geslingerd krijgt als je ook maar suggereert dat het beter is op te stappen. Behalve de dreiging dat je ‘kapot gemaakt’ zult worden als je vertrekt zonder de toestemming van de rat, is je jarenlang verzekerd dat je het niet redt zonder de rat. Het is namelijk de traumatische binding met die rat die ervoor gezorgd heeft dat er niets over is gebleven van je eigenwaarde en zelfverzekerdheid, om over je verdiencapaciteit (werk) en emotionele gezondheid maar niet te spreken.
Dit stockholmsyndroom en de cognitieve dissonantie ontwikkelen zich zonder dat je het doorhebt en ook zonder dat je het wil, het is een overlevingsmechanisme. Overlevingsmechanismen zijn redelijk universeel en dat verklaart ook dat er een naam voor deze twee verschijnselen is. Je wereld met een rat bestaat uit volledig onder controle van de rat staan (op straffe van) en bedreigingen. Je ontwikkelt de gereedschappen om in leven te blijven in zo’n wereld, waarin gevoelens en gedachten die dit overleven bedreigen (zoals plannen om weg te gaan) onderdrukt worden. Van rationeel denken in alle vrijheid is totaal geen sprake. Omdat je moet overleven, moet ook de relatie met de rat goed blijven. Wanneer je tot de conclusie komt dat niks helpt en het er ook niet beter op wordt, is hulp van buitenaf handig om los te komen en in veiligheid te kunnen verder leven. Op eigen kracht wegkomen kan ook overigens, is wel wat lastiger te organiseren en behoorlijk riskant want op een bankje in het park slapen is ook niet goed voor de gezondheid voor dames met name tegenwoordig. Als heer word je ook inelkaar getrimd door het tuig dat over de straten schuimt en tegen de gevels klotst in zelfs kleinere steden. Het zijn geen lekkere tijden.
Alles wat geleerd is qua overlevingsmechanismen is in de normale wereld (niet-rattenwereld) niet functioneel, dat betekent dat als je vers van de rat los bent, je niet gelijk rationeel (niet rat-ioneel, maar van ‘ratio’) kunt beredeneren dat je best in staat bent op eigen benen te staan, en zelfstandig te denken, en dat je wel hersens hebt die functioneren en dat je niet gek bent. Kost even tijd, je kunt wel functioneren echter heb je je nog niet gerealiseerd waarmee je te maken hebt gehad.
Wanneer je je losgemaakt hebt van een rat, is dat geen normale ‘relatiebreuk’.
Het houdt doorgaans niet op bij aju paraplu zeggen. Acclimatiseren in een wereld die je niet vertelt dat boven onder is en links rechts, is op z’n zachtst gezegd niet makkelijk. Het kost tijd om het interne kompas weer af te stellen op de normaliteit en realiteit en niet voortdurend aan het eigen vermogen te twijfelen en deze juist in weten te schatten.
Wanneer je gelijk nadat je weg bent bij een rat, aangesproken wordt op jouw aandeel, of dat je verteld wordt dat je een co-dependent bent (wat nagenoeg nooit de reden is dat je aan die rat vast zat, eerder is de rat dat naar laatste inzichten), of dat je het maar van je af moet zetten en een ‘plekje geven’ want je moet aan jezelf werken, dan krijg je kortsluiting in je kop. Zo werkt het niet. Je hebt ongetwijfeld een eigen aandeel, het grootste is dat je de rat niet gelijk herkende, daarom is vroeg signaleren van een rat van levensbelang en dat kan alleen door je te informeren. Zonder garanties voor de toekomst overigens.
Het is nodig dat je je eerst losmaakt van de rat en in jezelf gaat geloven, dat wat de rat in je hoofd geprent heeft quatsch was, en alleen tot doel had jou pijn te doen voor de rat haar/zijn eigen plezier. De cyclus van geweld en mishandelingen moet volledig uit je hoofd zijn, ook de stemmetjes die je vertellen dat je een faalhaas bent of wat dan ook wat de rat gezegd heeft (kan ook een ouder zijn) moeten tot zwijgen gebracht zijn voordat je jezelf op de fileerplank gaat leggen om te kijken waar bij jou de haakjes zitten waar een rat aan kan trekken en waar je traumaknoppen zitten waarop een rat met genoegen ramt.
Om alles op een rijtje te krijgen is het belangrijk dat je de ‘woorden’ hebt om wat je ervaart te kunnen ertellen. Die woorden vind je o.a. in de Ratgevallen boeken. Vaak zijn de emoties en ervaringen zo heftig dat er niet eens taal voor is om deze uit te drukken, dan werken metaforen als woorden of wat botter taalgebruik zoals in dit stukje. Iets wat die ‘genoten’ emoties benadert qua formulering helpt wel om de ervaringen vanuit je gevoel door te transporteren naar je rationele denken.
Dat is een eerste stap naar terug jezelf worden. Eerst moet je praten over wat de rat deed, hoe het gedaan werd, wat het met jou deed. Als dat helder is, ligt er een basis waarmee je zelf aan de slag kunt.
“Je blijft er te lang mee bezig, schiet eens op”… zeur.
Herstellen van rattig misbruik kan lang duren, vaak toch wel een jaar of twee. Dit is natuurlijk véél te lang in de ogen van diegenen die vinden dat je je er maar overheen moet zetten want ‘toch verleden, kun je niets aan veranderen en dat je vooruit moet kijken.’
Echter, wat die mensen vergeten is dat je wel in een soort van parallele realiteit geleefd hebt en dat je niet zomaar kunt besluiten dat de realiteit waarin zij leven ook de werkelijke realiteit is, want wie zegt dat? Je bent zo gehersenspoeld dat het je tijd kost om je overlevingsmechanismen tot zwijgen te brengen. De band met de rat moet verbroken worden, die heeft je een leugen voorgespiegeld, heeft je dingen over jezelf doen geloven die niet waar waren en je moest het wel voor waar aannemen anders zou het afgelopen zijn met je. Dit kost tijd. Het kost veel tijd om te zien, letterlijk te begrijpen wat er gebeurd is. Als je dat ziet, voelt dat als een ‘klik’ en de traumatische binding met de rat is gelijk verbroken, doorgaans wordt je ongelofelijk kwaad daarna maar dat is een ander verhaal en dat staat in Ratgevallen 2.0.
Het eindeloos piekeren wat je doet is het beoordelen van elke situatie en elk woord toen je met die rat zat of dat wel waar was of dat het manipulatie was. Dat kost tijd. Zeker als het om een lover-rat gaat kan het pijnlijk zijn want het je bedelven onder liefdesverklaringen en kado’s was ook allemaal nep? Au! Het kan zover gaan dat je in een rouwproces terechtkomt omdat de tijd met de rat één grote leugen was, wel jouw leven, jouw uren en dagen en maanden en vaak levensjaren waren die gebaseerd zijn op leugens en bedrog. Dat accepteren kost tijd en je moet ook daar een manier voor vinden om mee om te gaan zonder gelijk in een diepe depressie te verzinken (ga je niet doen). Piekeren is het met de stofkam door de afgelopen tijd gaan en kan bij anderen overkomen als dat je ‘erin blijft hangen’ en dat je maar niet stopt met praten erover en dat kan ze de keel uit gaan hangen. Toch is het belangrijk de tijd te nemen hiervoor. Als je geluk hebt en je omgeving heeft geduld met je, zal de cognitieve dissonantie verdwijnen (dat je hem/haar zo mist, ineens herinner je je alleen maar de leuke dingen enzo) wanneer erkend wordt in wat voor situatie je je bevond.
Erkenning en herkenning zijn daarom enorm belangrijk om weer terug naar je fabrieksinstellingen te komen.
Je leest je suf over alles wat ermee te maken heeft, en telkens weer herken je wat er geschreven is. Waarom denk je? Omdat rattig misbruik universeel is, het zijn dezelfde tactieken die ratten overal gebruiken, erg creatief zijn ze niet, maar dat hoeft ook niet want de tactieken werken, voor zolang als ze werken dan.
Het steeds opnieuw vertellen wat je hebt meegemaakt maakt dat je je losmaakt van die parallele rattenrealiteit en dat je die ziet voor wat hij was, niet de echte wereld, niet de realiteit zoals jij die zelf zou zien en ervaren. Het is belangrijk dat je er een ‘verhaal’ van maakt dat klopt en op een juiste manier wat je meegemaakt hebt beschrijft.
Piekeren of beter gezegd analyseren, is niet fout of ‘erin blijven hangen’, het is nodig voor jouw verhaal en en belangrijk deel van beter worden, het is traumaverwerking. Piekeren helpt je verder om je los te maken van de rat, om de cognitieve dissonantie in je denken en voelen te herkennen. Piekeren is onderdeel van je herstel want het is feitelijk een boekhoudkundige exercitie, het nalopen van gebeurtenissen en er een waardeoordeel aan toekennen hoe waar of onwaar het was. Je bent klaar met deze boekhoudkundige oefening als je alles hebt nagelopen of als je het zat bent en wat er gebeurd is ziet in het licht van de realiteit zoals die zich aan jou voordoet, zonder dat een ander of een rat die voor je definieert. En je stopt met piekeren als het je in een negatieve spiraal brengt, deze kan inslijten in je denken. Pieker om beter te worden, niet om je erdoor slechter te voelen, je weet precies wanneer je je eruit moet lostrekken.
Hopelijk worden er meer wakker in de maatschappij en tot die tijd wees extra kritisch als je hulp van buitenaf gaat zoeken om de boel op een rijtje te krijgen. Een therapeut kan je zo weer een zwart gat in duwen. Het is jouw leven en jij moet ermee in het reine komen, je doet het zelf en alleen, met of zonder hulp. En als het lukt, lijkt het alsof het nooit gebeurd is en ben je sterker en veerkrachtiger dan ooit, je hebt het tenslotte overleefd.
)* Zelfs ‘s werelds meest ervaren psychiaters worden op het verkeerde been gezet door een volbloed rat (ook Robert Hare), ondanks hun kennis.
Bronnen:
https://www.theguardian.com/science/2017/mar/16/gaslighting-manipulation-reality-coping-mechanisms-trump
https://www.psychologytoday.com/us/articles/199401/charming-psychopath
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/neuroscience-in-everyday-life/201611/why-would-groups-attacked-trump-vote-him
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/toxic-relationships/201709/how-spot-narcissistic-abuse
https://www.thehotline.org/2014/08/01/why-we-dont-recommend-couples-counseling-for-abusive-relationships/
https://www.psychologytoday.com/intl/blog/test-case/201012/why-do-we-ruminate
